آشنایی با هنرهای دستی ایران- دست بافته های داری (جهت مطالعه دانشجویان کاردانی فرش)
آثار مكشوفه متعلق به زمانهاي نزديكتر نيز همگي بيانگر پيشرفت اين صنعت مي باشد وهم اكنون نيز در هر يك از شهرها وروستاها ي كشور دستبافي را نيز مي توان يافت كه به كمك وسايل ابتدايي به توليد انواع واقسام منسوجات مصرفي اشتغال دارند .
بافته هاي داري (قالي ،گليم ،زيلو ،پلاس ،چنته)
دستبافتهايي كه به وسيله برپا نمودن دار فراهم مي گردند ومعمولاًپس ار نصب دار ابتدا چله برآن كشيده مي شود وسپس به گونه هاي مختلف پود از لا به لا ي نخهاي چله برآن بافته مي گردد ،يا در قالي ،خامه بر چله ها گره زده مي شود وپود گذاري مي گردد بافته هاي داري انواع گوناگون دارند وبا مواد اوليه و از طريق روشهاي مختلف با فته مي شوند .
قالي
قالي دستبافي است پرزدار كه از طريق درگيري پرزوگره زدن آن برتار ونيز پود گذاري فراهم مي گردد .پيرامون وجه تسميه واولين بافتگاه قالي به طور جدي پژوهش به عمل نيامده ومانند ساير آثار قديمي و داراي تاريخ طولاني جهان بر حدس وگمان بسنده كرده اند ومطالبي كه از گذشتگان به ما رسيده تكرار تصورات غيره مستند مي باشد
با اين وجود اولين سند قطعي در تاريخ قاليبافي جهان فرشينه اي است كه امروز به قالي پازيريك شناخته مي شود وبسياري از محققان واز جمله كاشف آن اين فرشينه را متعلق به دوره هخامنشي وقدمت آنرا سده 5يا 4قبل از ميلاد دانسته اند .اين قالي ، گره باف پرز دار است وبا طرح ونقشهاي رايج دوره هخامنشي بافته شده است .كشف اين قالي حكايت از رواج فن قالبافي در ايران دوره هخامنشي دارد .
قالي را به جرأت مي توان هنرمندانه ترين فرآورده دستي ومهمترين محصول دستي وصنعتي گروهي ايرانيان در طول تاريخ دانست .علامه دهخدا درباره قالي مي گويد:قالي روح حقيقي صنعت اين كشور
مجسم مي سازد .
ماده اصلي واوليه قاليبافي را خامه هاي پشم وابريشم تشكيل مي دهد كه براي پرز آن ونخ پنبه براي چله وپودهاي زير ورو استفاده مي شود وابزاري كه براي ساخت يك قالي بكار مي رود علاوه بر دار شامل قيچي قلاب دفتين و ..مي باشد كه معمولا در هر منطقه از ايرا ن با توجه به نوع بافت تفاوت مي كند در بافت يك قالي نيز معمولا از انواع طرحهاي سنتي ايراني از جمله لچك ترنج ،افشان ،خشتي ،زير خاكي شيخ صفي و…... استفاده مي شود كه توسط طراحان هنرمند ايراني تهيه مي گردد.
گلیم
گلیم بافته ای است
داری، بدون پرز كه با نخ پشمی، پنبه ای یا كنفی با در گیری تاروپود بافته می شود.
به این ترتیب كه از نخ پنبه ای به عنوان تار و از تخ پشمی رنگارنگ به عنوان پود
استفاده می شود.
در گلیم بافی نقشه كاربرد چندانی ندارد و معمولا" نقش آفرینی به طور ذهنی انجام می شود. گلیم های هر منطقه طرح و رنگ ویژه ای دارد، كه با توجه به بافت آن از بافته های دیگر مجزا می شود.
گلیم بیش از قالی سابقه و قدمت دارد . در واقع قالی در اثر تكامل گلیم، طی قرنهای متمادی پدید آمده است. برای بافت گلیم از دارهای عمودی وافقی استفاده می شود، اما نسبت به بافت قالی به ابزار كار و مواد اولیه محدود تری نیاز است.
![]()
نقوش گیاهی
نقوش گیاهی بر گرفته از
گیاهان طبیعی است كه مردم هر منطقه با آنها در ارتباط بوده و در انتخاب نقش در
گلیم بافی از آنها الهام می گیرند.
نقوش حیوانی
در گلیم های عشایری
به دلیل ارتباط نزدیك میان انسان و حیوانات، نقوش تجریدی حیوانات برای تزئین
استفاده می شود.
نقوش اشیاء
این نوع نقوش برداشت
تجریدی اشیائی است كه در زندگی روز مره گلیم بافان استفاده می شود.
نقوش تجریدی
انسان از گذشته های دور برای تزئین اشیاء از درهم آمیختن خطوط، اشكال هندسی را پدید آورد كه هر كدام معنا و مفهوم خاصی را برای او تداعی می كرد. معانی این نقوش ریشه در اعتقادات و باورهای انسانها دارد. با بررسی نقوش تجریدی در گلیم های روستائی و عشایری می توان به ریشه برخی از این اعتقادات دست یافت.
ابزار کار:
قلاب
كاردی است با تیغه كمی خمیده كه در انتهای دسته آن قلاب وجود دارد. تیغه آن برای بریدن خامه به كار می رود.
دفتین
دفتین، دفه، دفته كه به علت شباهت به آن شانه نیز گفته می شود، ابزاری است مانند قلم موی پهن، برای كوبیدن و محكم كردن پود و گره و تنظیم خواب تارهای خامه استفاده می شود.
قیچی
وسیله ای است که پس از بافتن هر رج، نخها و خامه های اضافی و پرداخت نهائی به کار می رود.
سیخ پود كشی
سیخ بلندی كه سر آن به شكل قلاب است.
مدرس دروس زیر به ترتیب تخصص و سابقه :